Không chỉ là nghi lễ thuộc tín ngưỡng Tứ Phủ, ngày vía còn là thời điểm để cộng đồng hướng về cội nguồn và nhắc nhớ những giá trị bền vững trong đời sống tinh thần.
Điểm nhấn của ngày Vía Mẫu Hoàng Thiên tại Đền Bà Chúa Tài Lộc Linh Thiêng (còn gọi là Đền Mẫu Hoàng Thiên) nằm ở việc nơi đây là không gian văn hoá lâu đời, nơi người dân nhiều thế hệ tìm đến dâng hương và thể hiện lòng tri ân. Ngôi đền được biết đến không chỉ vì kiến trúc cổ kính mà còn bởi vai trò gìn giữ ký ức cộng đồng, gắn với những câu chuyện đời thường của người dân — từ khó khăn, biến cố cho đến niềm tin và hy vọng.
Không gian ngày vía – nơi thời gian như ngừng trôi
Từ sáng sớm, những con đường dẫn đến đền, phủ thờ Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên đã trở nên nhộn nhịp với dòng người đi lễ. Khói hương hoà lẫn trong không khí se lạnh tạo nên cảm giác trang nghiêm quen thuộc của những ngày lễ truyền thống. Người lớn tuổi bước đi chậm rãi, người trẻ thành kính dâng hương, trẻ nhỏ theo sau cha mẹ với sự tò mò tự nhiên. Mỗi người đến đây với những câu chuyện và mong muốn rất riêng, nhưng khi bước qua cổng đền, tất cả đều cùng hướng về một điểm chung trong đời sống tinh thần của mình.
Mẫu Hoàng Thiên – vị Mẹ của cõi Trời, của ánh sáng, của sự bao dung vô điều kiện
Trong tiếng chuông trống vang lên nhịp nhàng, ai nấy như được trút bỏ phần nào những gánh nặng đã mang trên vai suốt một năm dài.
Câu chuyện của người phụ nữ khi niềm tin được nâng đỡ bằng tình Mẫu
Trong đám đông đang chờ dâng lễ trước ban thờ Mẫu, có hình ảnh bà P.T.H – người phụ nữ ngoài 60 tuổi, mái tóc đã bạc nhưng đôi mắt vẫn ánh lên sự thành kính. Hơn chục năm qua, năm nào bà cũng về lễ đúng ngày 18 tháng 10 âm lịch, bất kể trời nắng, mưa hay ốm mệt.
Bà kể rằng năm ấy, con trai bà gặp tai nạn lao động nặng. Gia đình tưởng chừng đã phải chuẩn bị tinh thần cho điều tồi tệ nhất. Trong nỗi tuyệt vọng ấy, bà lặng lẽ cầm ít nhang và mấy đồng tiền lẻ đến đền Mẫu gần nhà, vừa dâng hương vừa khóc:
“Mẫu ơi, cứu con con. Con không còn cách nào nữa.”
Bà vẫn giữ sự thận trọng, nhưng đúng sáng hôm sau, bác sĩ thông báo tình trạng con trai bà đã có dấu hiệu cải thiện. Bà không cho rằng đó là điều kỳ bí hay phép màu. Với bà, việc đến Mẫu chỉ đơn giản là một điểm tựa tinh thần giữa lúc khó khăn. Bà nói: “Mẫu cho tôi sự bình tĩnh và niềm tin để tiếp tục đứng vững, và chính tinh thần đó đã giúp gia đình tôi vượt qua giai đoạn này.”
Câu chuyện của người cha đơn thân – cuộc gặp gỡ trong tuyệt vọng
Giữa buổi trưa, khi ánh nắng nghiêng qua mái đền cổ, tôi gặp anh N.V.N– một người cha đơn thân đang dắt theo đứa con gái nhỏ khoảng 8 tuổi. Anh bảo năm nào cũng đưa con đi lễ Mẫu, không phải để cầu lộc hay cầu giàu, mà để cầu… “một chút bình yên đủ cho hai cha con sống qua ngày.”
Anh kể, vợ mất sớm vì bệnh nặng, để lại cho anh đứa con còn đỏ hỏn. Cuộc sống khó khăn, một mình anh vừa làm bố, vừa làm mẹ. Có những đêm, khi con sốt cao, anh chỉ biết ôm con mà khóc. Trong một lần tuyệt vọng, anh được người hàng xóm đưa đến đền Mẫu. Anh thắp hương, khấn đơn giản:
“Con chỉ xin đủ sức mạnh để nuôi con đến lớn.”
Từ đó, năm nào anh cũng đưa con đến tạ lễ. “Tôi không xin giàu sang, chỉ xin Mẫu cho tôi đủ khỏe, đủ bình tĩnh và đủ yêu thương,” anh nói, mắt rưng đỏ. Cô bé đứng cạnh nắm chặt tay bố, miệng lí nhí: “Con cũng cám ơn Mẫu vì đã giúp bố con.”
Câu chuyện của họ khiến nhiều người xung quanh lặng đi. Bởi ngày vía, đôi khi không phải dành cho những điều lớn lao, mà là để nâng đỡ những phận người nhỏ bé.
Câu chuyện của một người trẻ tìm lại chính mình
Không chỉ người lớn tuổi hay những người gặp biến cố tìm đến Mẫu. Rất nhiều người trẻ, dù bận rộn, thực tế, thậm chí chưa từng tin vào tâm linh, vẫn chọn đến đền Mẫu trong ngày vía để tìm sự cân bằng.
N.T.L – 25 tuổi, nhân viên văn phòng tại Hà Nội – là một trong số đó. Ba năm trước, khi rơi vào khủng hoảng công việc và mất phương hướng, N.T.L theo lời bạn đến lễ Mẫu lần đầu. Cô bảo mình không cầu gì to tát, chỉ thầm nghĩ:
“Nếu có ai đó lắng nghe con, xin cho con thêm sức mạnh.”
Sau hôm ấy, mọi thứ không bỗng thay đổi như phép màu. Nhưng cô nói cô tìm lại được sự bình yên hiếm có. “Giữa khói hương và tiếng hát văn, mình bỗng thấy lòng nhẹ tênh. Mình biết mình cần bắt đầu lại.”
Kể từ đó, cô xem ngày vía Mẫu như “liều thuốc tinh thần” mỗi năm.
Câu chuyện của đoàn người từ xa – hành hương vì lòng biết ơn
Đứng ở góc sân đền, tôi gặp một đoàn gần 20 người từ Nghệ An. Họ đi xe khách suốt đêm để kịp dự lễ vía vào buổi sáng. Hỏi ra mới biết, đây là nhóm người từng được một cụ bà trong làng dẫn đi lễ Mẫu từ thuở nhỏ. Cụ luôn dạy họ rằng:
“Lễ Mẫu không phải để xin cái mình chưa có, mà để biết ơn những gì mình đang có.”
Giờ cụ đã mất, nhưng mỗi năm, nhóm vẫn về đền theo đúng ngày vía như một cách giữ lời hứa với cụ và với chính cội nguồn trong lòng mình.
Vía Mẫu – dòng chảy văn hóa vượt thời gian
Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ là di sản văn hoá được UNESCO công nhận, nhưng điều khiến tín ngưỡng này tồn tại âm thầm suốt nhiều thế kỷ không phải vì lễ nghi, mà vì giá trị nhân văn sâu sắc.
Trong đời sống văn hóa dân gian, hình tượng Mẫu Hoàng Thiên thường được xem như biểu tượng tinh thần cho những giá trị tích cực. Người dân nhìn nhận Mẫu như hình ảnh gợi nhắc về ánh sáng, sự khai mở trí tuệ, cảm giác được che chở và tinh thần bao dung. Những giá trị ấy không mang tính thần quyền, mà phản ánh nhu cầu tìm kiếm sự an yên và định hướng trong cuộc sống của cộng đồng.
Ngày vía của Mẫu vì thế không chỉ để cầu tài, cầu lộc, mà để con người được trở về, được soi chiếu, được chữa lành những khoảng trống và tổn thương.
Dù xã hội thay đổi nhanh và nhịp sống ngày càng bận rộn, ngày vía Mẫu vẫn ghi nhận lượng lớn người tham gia ở cả thành thị lẫn nông thôn. Điều này cho thấy nhu cầu tìm kiếm sự an yên tinh thần và kết nối với các giá trị văn hóa truyền thống vẫn luôn tồn tại trong cộng đồng theo cách nhẹ nhàng, phù hợp với đời sống hiện đại.
Giá trị trường tồn của ngày vía Mẫu Hoàng Thiên
Ngày vía Mẫu mang nhiều ý nghĩa trong đời sống văn hoá của người Việt. Đó là dịp để mỗi người bày tỏ lòng biết ơn với những giá trị đã nhận được, gửi gắm mong muốn về sự bình an cho gia đình, đồng thời duy trì bản sắc truyền thống và truyền lại cho thế hệ trẻ. Đây cũng là thời điểm để mỗi người tạm dừng nhịp sống bận rộn, tìm lại sự cân bằng nội tâm và gắn kết hơn với cộng đồng xung quanh.
Không có ranh giới giàu – nghèo, tuổi trẻ – tuổi già, thành thị – thôn quê. Tất cả đều đứng chung trước ban thờ Mẫu với cùng một tấm lòng.
Giữa khói hương bay, cội nguồn vẫn ở đó
Khi nắng chiều phủ xuống sân đền một lớp vàng dịu, dòng người đến lễ vẫn nối dài. Mỗi người rời cổng đền với cảm xúc khác nhau: nhẹ nhõm, biết ơn, bình an hay hy vọng. Điểm chung của họ là cảm giác tìm được sự ổn định trong tâm trí.
Ngày Vía Mẫu Hoàng Thiên (18–19 tháng 10 âm lịch) vì thế không chỉ còn là một nghi thức truyền thống mà là dịp để con người hướng về cội nguồn và lắng lại với chính mình.
Giữa một xã hội nhiều biến động, nhu cầu tìm kiếm sự bình yên bên trong ngày càng rõ nét. Và với nhiều người, việc đến đền Mẫu trở thành một cách để tái lập cân bằng, kết nối lại với giá trị tinh thần mà họ trân trọng.
Hoặc